Astım Nedir?
Astım, solunum yollarının daraldığı kronik bir hastalıktır. Bir astım krizi nefes almayı zorlaştırabilir. Astım sıklıkla çocuklukta ortaya çıkar ve ilaçlarla kolayca tedavi edilebilir.
Bir bakışta
- Almanya’da çocukların yaklaşık yüzde 4’ü ve yetişkinlerin yüzde 6’sı astım hastasıdır. Uzmanlar astımı, tetikleyicilere bağlı olarak alerjik ve alerjik olmayan astım olarak ayırırlar.
- Genellikle geceleri ortaya çıkan nöbet benzeri şikayetler hastalık için tipiktir.
- Astımın otomatik olarak kötüleşmesi gerekmez.
- İyi bir tedavi ile genellikle büyük ölçüde şikayetsiz bir yaşam sürmek mümkündür.
- Terapi, ilaç tedavisi ve düzenli egzersiz gibi destekleyici önlemlerden oluşur.
- Not: Bu yazıdaki bilgiler bir doktor muayenesinin yerini tutamaz ve kişinin kendi kendine teşhis yapabilmesi veya tedavi etmesi için kullanılmamalıdır.
Astım nedir?
Astım, solunum yollarının geçici veya kalıcı olarak daraldığı bir hastalıktır. Astım krizleri genellikle hırıltılı nefes, öksürük ve nefes darlığına yol açar. Gereğince tedavi edilmeyen astım, akciğerler yeterli oksijen alamadığından fiziksel performansı sınırlar.
Astım kendiliğinden kötüleşmez ve tedavi edilebilir. İlaç tedavisi ve düzenli egzersiz gibi destekleyici önlemlerle büyük ölçüde şikayetsiz bir yaşam sürdürmek genellikle mümkündür. Zamanla, hangi tedavilerin sizin için iyi olduğunu ve astım krizlerini önlemek için kendi başınıza neler yapabileceğinizi öğrenirsiniz.
Astım semptomları nelerdir?
Çocuk yaşlarda, öksürük ve hafif hırıltılı veya uğultulu nefes dışında genellikle başka bir şikayet görülmez. Ergenlerde ve yetişkinlerde başka semptomlar da ortaya çıkar:
Nefes darlığı (genellikle kriz şeklinde)
Zorlanma sırasında nefes darlığı
Nefes (verme) sırasında ses: hırıltı, ıslık, uğultu
Göğüste sıkışma hissi
Öksürük ve/veya boğazda tahriş
Astım şikayetleri tipik olarak kriz şeklinde meydana gelir. Nefes almak başlangıçta sadece az daha zor olabilir, ancak bazen ciddi nefes darlığına da yol açabilir. Astımlı kişiler genellikle geceleri kriz geçirir ve sonrasında gün içinde yorgun ve bitkin olurlar.
Astımı hangi faktörler tetikler?
Bazı ailelerde astım olması olasılığı diğerlerinden daha yüksek olduğundan, bazı ailesel risklerin rol oynadığı varsayılmaktadır. Astıma neden olabilen bazı unsurlar şunlardır:
Ailede nörodermatit, saman nezlesi veya diğer alerjik hastalıkların olması
Ortalamanın altında doğum ağırlığı
Cinsiyet: astım erkeklerde kızlara oranla daha sık görülmektedir.
Ebeveynlerin sigara kullanması
Astımın nedenleri nelerdir?
Astımlı kişilerde bağışıklık sistemi kolayca aşırı tepki verir. Şikayetlerin başlaması için ek bir tetikleyici (trigger) gereklidir: Bağışıklık sistemi yalnızca, belirli uyaranlar bronşların mukozalarına çarptığında aşırı tepki verir.
Tetikleyicilere bağlı olarak alerjik ve alerjik olmayan astım arasında ayrım yapılır. Bununla birlikte, net bir sınırlama mümkün değildir.
Tetikleyiciler soluduğumuz hava ile dışarıdan solunum yollarına girdiğinden, alerjik astım aynı zamanda “dışsal” olarak adlandırılır. Tipik uyarıcılar şunlar olabilir:
Tütün dumanı (aktif ve pasif içicilik)
Soğuk hava
Parfümler
Egzoz gazları
Bazı kimyasallar
“İçsel” olarak da bilinen alerjik olmayan astım, solunan yabancı cisimlerden değil, vücudun içinden gelen uyarıcılardan kaynaklanır, örneğin:
Bakteriyel ve viral solunum yolları iltihabı
Fiziksel veya duygusal stres nedeniyle hızlı nefes alma
Asetilsalisilik asit (ASA) ve steroid olmayan antienflamatuar ilaçlar (NSAİİ) grubundan diğer ağrı kesicilerin neden olduğu analjezik astım
Akciğerler ve solunum üzerindeki etkiler tetikleyiciden bağımsız olarak oldukça benzerdir:
Bronş mukozasındaki bağışıklık sistemi hücrelerinin aktivasyonu
Solunum yollarının etrafındaki kaslar kasılır
Solunum yollarındaki mukoza iltihaplanır ve şişer
Sıklıkla özellikle koyu bir mukus oluşur
Spazmlı kaslar, şişkin mukoza zarları ve az akışkan balgam solunum yollarını çok fazla daralttığında astım atağı meydana gelir.
Astım görülme sıklığı nedir?
Astım her yaşta oluşabilir. Bununla birlikte, genellikle, semptomlar çocuk veya ergen yaşta ortaya çıkar. Almanya’da çocukların yaklaşık yüzde 4’ü ve yetişkinlerin yüzde 6’sı astım hastasıdır. Çocuklarda astım en sık görülen kronik hastalıktır.
Astım nasıl seyreder?
Astım Nedir? Astımın seyri çok çeşitli olabilir. Bazı çocuklar veya ergenler yetişkinlikte hemen hemen hiç sorun yaşamazlar ve neredeyse normal bir yaşam sürdürebilirler. Bununla birlikte, semptomlar aynı kalabilir veya daha da kötüleşebilir. Tetikleyici uyaranları bilmek ve onlardan kaçınmak önemlidir.
Astımın nasıl gelişeceği ayrıca büyük ölçüde zamanında tedaviye ve hastalıkla nasıl başa çıkıldığına bağlıdır. Düzenli ilaç kullanımı ve egzersiz gibi destekleyici önlemlerin yanı sıra özel nefes alma teknikleri de önemlidir.
Astım sıklıkla halihazırda alerji sorunları (örneğin saman nezlesi, alerjik konjonktivit veya nörodermatit gibi) yaşamış kişilerde görülür. Mevsime veya diğer etkilere bağlı olarak astım semptomları değişiklik gösterebilir. Arka planda kalabilir veya bazen tamamen ortadan kaybolabilirler.
Astım nasıl teşhis edilir?
Solunum şikayetleri çeşitli hastalıklardan kaynaklanabilir. Bu nedenle astımı kesin bir şekilde teşhis etmek için çeşitli muayeneler gereklidir. Önemli:
Ayrıntılı doktor görüşmesi (anamnez): Doktor, tıbbi geçmişi, yaşam ortamını ve tam olarak hangi şikayetlerin olduğunu araştırır.
Fizik muayene: Genel sağlık durumuna ek olarak akciğerlerin, kalbin ve dolaşımın işlevleri kontrol edilir.
Akciğer fonksiyon testleri (spirometri, peak-flow ölçümü): Bu testler akciğerlerin performansını kontrol eder. Spirometri, aldığınız ve verdiğiniz hava miktarını ölçer. Peak-flow ölçer, nefes verdiğinizde hava akışının hızını ölçer.
Sonuçların kesin olmaması halinde, solunum yolu muayenesi veya alerji testleri yapılır.
Astım nasıl tedavi edilir?
Tedavinin ilk hedefi, hastanın kişisel ihtiyaçlarına bağlıdır. Genellikle ilk hedef, şikayetlerin sıklığını ve şiddetini mümkün olduğunca düşük tutmaktır. Tedavi, büyük ölçüde normal bir günlük yaşam sağlamalıdır.
Astımı kalıcı olarak tedavi etmek ve nöbetleri önlemek için yan etkisi az olan etkili ilaçlar vardır. Hamile kadınlar tarafından da kullanılabilirler. İlaç alımı doktorla koordineli olarak yapılır.
Astımı tedavi etmek için iki ana ilaç grubu kullanılır:
Hızlı etkili rahatlatıcı ilaçlar (Reliever)
Uzun süre etkili kalıcı ilaçlar (Controller)
Gerekmesi halinde alınan ilaçlar, hafif astımı olan kişiler için genellikle yeterlidir. Bunlar sadece akut şikayetler ortaya çıktığında alınır.
Şiddetli astım durumunda, sürekli hafif iltihaplı olan solunum yolları uzun süreli ilaçlarla tedavi edilmelidir. Sadece ilacın düzenli kullanımı astımı kontrol edebilir ve nöbetleri önleyebilir.
Spor ve egzersizin yanı sıra belirli nefes alma teknikleri de semptomları kontrol altında tutmaya yardımcı olur. İlaç tedavisine destek olabilirler.
Ayrıca grip veya pnömokoklara karşı aşı olmak da mantıklı olabilir.
Astım ile günlük yaşam nasıldır?
Astım nedir, Astım yaşamın birçok alanını etkileyebilen bir hastalıktır. Özellikle geceleri yaşanan astım krizleri, gün içinde yorgunluğa ve konsantrasyon bozukluğuna neden olabilir. Fiziksel zindelikte de azalma görülebilir.
Kronik astımla baş etmeyi öğrenmek zaman alır. Bu genellikle hasta yakınları için de geçerlidir. İlgili herkes konu hakkında ne kadar bilgi sahibi olursa, birbirlerine o kadar iyi destek olabilir.
Astımı olan insanlar nereden destek alabilir?
Astım Nedir? Güvenilir doktor desteği ve mümkün olan en iyi tedavi ile astım eğitimi, hastalıkla başa çıkma konusunda uzmanlaşmanıza yardımcı olur. Astım eğitimleri, diğerlerinin yanı sıra göğüs hastalıkları uzmanları ve bazı rehabilitasyon klinikleri tarafından sunulmaktadır.
Astım eğitiminde şunlar öğretilmelidir:
Hastalığın nasıl geliştiği ve nasıl tedavi edilebileceği,
Astım krizinin erken semptomlarının nasıl tanınabileceği,
Tetikleyicilerden kaçınma yolları,
Acil bir durumda nasıl davranılacağı.
