Alzheimer Demansı
Alzheimer demansı nedir?
Alzheimer demansında hafıza, dil becerileri ve yön bulma duyusu zamanla bozulur. Kendi başına yaşamak giderek daha zor hale gelir ve destek ihtiyacı artar. Demansın seyrini etkileyecek tedaviler mevcuttur. Fakat hastalık kesin olarak tedavi edilememektedir.
Bir bakışta
Alzheimer demansı olan kişilerde zamanla giderek daha fazla beyin hücresi ölür ve bu da zihinsel bozukluklara yol açar.
İlerleyen yaşla birlikte Alzheimer demansı riski artar.
Hastalık henüz durdurulamamakta veya kesin olarak tedavi edilememektedir.
Bununla birlikte, hayat kalitesini iyileştirmek için tasarlanmış ilaçlı ve ilaçsız tedaviler vardır.
Demansı olan birçok kişi, durumları hakkında açık olduklarında anlayış ve destek görürler.
Not: Bu yazıdaki bilgiler bir doktor muayenesinin yerini tutamaz ve kişinin kendi kendine teşhis yapabilmesi veya tedavi etmesi için kullanılmamalıdır.
Alzheimer demansı nedir?
Alzheimer hastalığı veya Morbus Alzheimer hastalığı olarak da bilinen Alzheimer demansı, demansın en yaygın formudur. Demans durumunda, önemli beyin fonksiyonları yavaş yavaş azalır. Hafıza ve konsantre olma yeteneği genellikle ilk etkilenenler olur. Demans hastaları için, hayatlarını idame ettirmek ve bağımsız bir yaşam sürmek giderek daha zorlaşır.
Alzheimer demansında hangi semptomlar görülür?
Çoğu insan yaşlandıkça hafıza ve öğrenme kabiliyeti gibi zihinsel yetenekleri azalır: yaşlılıkta yeni koşullara ve durumlara alışıldığı kadar çabuk uyum sağlayamamak normaldir. Ancak yine de ileri yaşlarda önceden edinilen bilgilere ulaşmak mümkündür. Odaklanma, bağımsız olma ve muhakeme yeteneğine sahip kalmak mümkündür.
Alzheimer demansı olan kişilerde durum farklıdır: Zihinsel yetenekler zamanla giderek azalır. Genellikle bu durum ilk olarak kısa süreli bellekte fark edilir: Etkilenenler az önce yaşadıklarını unuturken, geçmişteki olayları daha iyi hatırlarlar. Zamanla uzun süreli hafıza da bozulur. Ek olarak, hasta insanlar doğru kelimeleri bulma ve terimlerin anlamlarını hatırlama konusunda da artan sorunlar yaşarlar.
Bir noktada, birçoğu davranışlarında ve kişiliklerinde değişiklikler gösterir: Daha endişeli, utangaç veya pasif, şüpheci ve hatta saldırgan hale gelirler.
Alzheimer demansının nedenleri nelerdir?
Alzheimer demansına nelerin neden olduğu hala büyük ölçüde belirsizdir. Hastalığın gelişiminde birkaç nedenin bir araya gelmesi çok olasıdır. Hastalık ilerledikçe giderek daha fazla beyin hücresi ölür. Bugüne kadar, bunun neden olduğuna dair sadece tahminler vardır. Araştırmalar, Alzheimer hastalığı olan kişilerin beyninde asetilkolin oranının az olduğunu bulmuştur. Bu önemli bir iletici maddedir.
Ek olarak, Alzheimer demansında küçük protein parçacıklarının beyinde beta-amiloid plakları veya tau fibrilleri şeklinde biriktiği de artık bilinmektedir. Bunlar, giderek daha fazla beyin hücresinin ölmesinden sorumlu olabilir.
Alzheimer demansının oluşmasını hangi faktörler etkilemektedir?
Alzheimer demansı olasılığı yaşla birlikte artar: Hastalık yaklaşık 65. yaştan itibaren daha sık görülmektedir. Halihazırda çok sayıda araştırmada, belirli hastalıkların veya belirli davranışların ve yaşam koşullarının demans riskini etkileyip etkilemediği incelenmiştir. Bu çalışmalar henüz net cevaplar sağlayamamıştır. Bununla birlikte bu araştırmalar, aşağıdaki faktörlerin Alzheimer demansının gelişimini etkilediğini göstermektedir:
Diabetes mellitus (“Şeker hastalığı”)
Az sosyal temas
Ağır işitme
Düşük eğitim seviyesi
Kalıtım da bir rol oynamaktadır. Şimdiye kadar, Alzheimer hastalığı olasılığını etkileyen birkaç gen bilinmektedir. Örneğin hastalık bazı ailelerde birkaç kişide birden orta yaşta ortaya çıkar. Bu tür presenil Alzheimer demansının mevcut olup olmadığını belirlemek için özel gen testleri kullanılabilir. Eğer durum buysa, etkilenenlerin kardeşlerinin ve çocuklarının da hastalığa yakalanma riski yüksektir.
Alzheimer demansı olan kaç kişi vardır?
Dünyada 34 milyon, Türkiye’de 450 bin Alzheimer hastası bulunmaktadır.
Kadınlar demanstan erkeklere göre daha fazla etkilenmektedir. Bu, esas olarak yaşam beklentilerinin daha uzun olmasından kaynaklanmaktadır. Çünkü demans hastalığı çoğunlukla yaşlılıkta ortaya çıkmaktadır. Hastalık 65-69 yaş arası her 100 kişiden 1’inden biraz fazlasını ve 80-84 yaş arası her 100 kişiden 10’unu etkilemektedir.
Alzheimer demansı nasıl seyreder?
Alzheimer demansı, birkaç yıl içinde ilerleyen kronik bir hastalıktır. İlk belirtiler ortaya çıktığında çoğu insan 65 yaşın üzerindedir.
Erken aşama
Erken evre demansı olan kişiler, tamamen bağımsız bir yaşam sürmeyi giderek daha zor bulmaktadır.
Daha unutkan olur ve konsantre olmakta güçlük çekerler.
Daha karmaşık günlük görevler büyük bir zorluk olabilir.
Artan unutkanlık korkulara, stres duygularına, saldırganlığa ve utanç duygusuna neden olabilir.
Bazıları depresif ruh halleri yaşarlar ve çoğu zaman asabidirler.
Orta aşama
Orta aşamada demanslı kişiler artık bağımsız bir yaşam sürdüremezler.
Bağımsız yemek yemek, kişisel hijyeni sağlamak ve muhtemelen evde basit aktiviteleri yapmak hala mümkündür, ancak bir hatırlatma gerektirir.
Alışveriş yapmak, yemek pişirmek, temizlik yapmak ve hatta yürüyüşe çıkmak gibi daha karmaşık işler ancak başkalarının desteği ile mümkündür.
Genel olarak, kaybolma ve eve dönüş yolunu bulamama, sobayı veya ütüyü açık bırakma ve böylece kendinizi ve başkalarını tehlikeye atma riski artık daha yüksektir.
Gündüz-gece ritmi de sıklıkla bozulur.
Konuşulanları anlama ve konuşma becerileri azalır.
Geçmişle bugünü ayırt etmek giderek zorlaşır.
İleri aşama
Bu aşamada demanslı kişiler sürekli olarak başkalarının yardımına muhtaçtır.
Konuşmak ve anlamak çok zorlaşabilir ve konuşup anlaşabilmek neredeyse imkansızdır.
Basit faaliyetler bile artık bağımsız olarak gerçekleştirilemez. Yeme ve içme konusunda da yardım gerekir.
İlerlemiş demansı olan kişiler genellikle kendilerine yakın olan kişileri de tanımazlar. Bu kişiler genellikle huzursuzdurlar, halüsinasyonlar görürler veya güncel ve geçmişteki olayları karıştırırlar.
Vücut fonksiyonları üzerindeki kontrollerini de kaybedilebilirler.
Alzheimer demansı nasıl teşhis edilir?
Alzheimer demansı, bilgisayarlı beyin tomografisi (BT) veya özel kan testleri gibi şu anda mevcut olan testler ve muayene prosedürleri ile güvenilir bir şekilde teşhis edilememektedir.
Bu nedenle, demans şüphesini doğrulamak veya reddetmek için kapsamlı bir teşhis gereklidir. Başlangıç noktası genellikle aile hekiminin muayenehanesidir. Teşhisin ileri seviyelerinde, özellikle nöroloji, psikiyatri ve radyoloji alanlarından farklı uzmanlar sıklıkla birlikte çalışır.
Güvenilir bir teşhis için, mevcut semptomların olası tetikleyicileri olarak diğer hastalıklara dikkat etmek önemlidir: çünkü artan unutkanlık, oryantasyon sorunları ve davranış değişiklikleri gibi şikayetlerin çok farklı nedenleri olabilir. “Alzheimer demansı” teşhisi, sadece semptomlar altı ay boyunca devam ettiğinde ve diğer olası nedenler olmadığı durumlarda konur.
Önemli bilgi: Özellikle erken aşamalarda, bir hastanede özel bir hafıza polikliniğine gitmek yardımcı olabilir.
Alzheimer demansı nasıl tedavi edilir?
Alzheimer demansı olan insanlar uzun süreli terapi ve desteğe ihtiyaç duyar. Kişisel ihtiyaçlara, kişisel yaşam koşullarına ve hastalığın evresine bağlı olarak tıp, psikoloji, hemşirelik ve sosyal hizmet alanlarından uzmanlardan oluşan bir bakım ekibi gerekli olabilir.
Alzheimer demansının seyri, çeşitli ilaçlı ve ilaçsız tedavi önlemleri ile olumlu yönde etkilenebilir. Ancak şu ana kadar hastalık durdurulamamakta veya kesin tedavi edilememektedir.
Aile desteği genellikle bakımın önemli bir temel direğidir. Gönüllüler de bakım çalışmalarına katılabilir.
Demans tedavisinin amacı:
bağımsızlığı ve günlük becerileri mümkün olduğunca uzun süre sürdürmek
psikolojik şikayetleri hafifletmek
genel yaşam kalitesini artırmak
akrabaların günlük yükünü azaltmak
İlaçsız tedavi seçenekleri şunları içerir:
Hafıza ve oryantasyon egzersizleri
Ortak günlük aktiviteler
Sanat, aroma, hayvan ve müzik terapisi
Fiziksel aktiviteler
Masaj
Akraba eğitimleri
