Akciğer vebası
Birincil akciğer vebası, havadaki küçük damlacıklar yoluyla bulaşan yersinia pestis bakterisi ile enfeksiyondan kaynaklanır. Akciğer vebasının ikincil formu, hıyarcıklı vebanın olası bir sonucudur. Veba hala Afrika, Asya ve Amerika’nın belirli bölgelerinde görülmektedir. Ancak veba artık Avrupa’da yoktur.
Bir bakışta
Akciğer vebası ağır bir bakteriyel enfeksiyon hastalığıdır.
Tek başına (birincil akciğer vebası) veya hıyarcıklı vebanın (ikincil akciğer vebası) bir sonucu olarak ortaya çıkabilir.
Birincil akciğer vebası durumunda, enfeksiyon havadaki küçük damlacıklar yoluyla gerçekleşir.
Veba bugün hala Afrika, Asya ve Amerika’nın belirli bölgelerinde görülüyor.
Almanya ve Avrupa’da artık akciğer vebası yoktur.
Veba antibiyotiklerle tedavi edilebilir.
Not: Bu yazıdaki bilgiler bir doktor muayenesinin yerini tutamaz ve kişinin kendi kendine teşhis yapabilmesi veya tedavi etmesi için kullanılmamalıdır.
Akciğer vebası nedir?
Eskiden “kara ölüm” olarak da adlandırılan veba, yersinia pestis bakterisinin neden olduğu bulaşıcı bir hastalıktır. Akciğer vebası, vebanın en ciddi şeklidir. Bağımsız bir hastalık olarak (birincil akciğer vebası) veya hıyarcıklı vebanın (ikincil akciğer vebası) bir sonucu olarak ortaya çıkabilir. Hemen antibiyotiklerle tedavi edilirse, hastalık iyileştirilebilir.
Enfeksiyon hastalıkları nelerdir?
Aşağıdaki videodan, doktorların hangi durumlarda enfeksiyon hastalıklarından bahsettiğini, hangi nedenlerin enfeksiyon hastalıklarını tetiklediğini ve bu hastalıkların nasıl bulaştığını öğrenebilirsiniz.
Akciğer vebasında hangi semptomlar görülür?
Birincil akciğer vebası damlacıklar yoluyla bulaşır. Enfeksiyon ile ilk semptomların ortaya çıkması (kuluçka dönemi) arasında bir ila 3 gün geçer.
Patojen ile enfeksiyondan sonra aniden grip benzeri semptomlar ortaya çıkar. Enfekte bir kişinin durumu hızla kötüleşir. Genel semptomlar hıyarcıklı vebanınkilere benzer. Bunlar yorgunluk, baş ağrısı, kusma, ateş, titreme ve bilinç bozukluğunun yanı sıra genişlemiş bir karaciğer ve dalağı içerir.
Nefes darlığı, balgamlı ağrılı öksürük ve göğüste ağrı gibi ciddi akciğer semptomlarının yanında sepsis tarafından tetiklenen diğer çok önemli akciğer vebası semptomları ortaya çıkabilir:
Dolaşım kollapsı
Organ yetmezliği
Kanama
Cildin mor renk alması ile kan pıhtılaşma bozukluğu
Uzuv ölümü
Akciğer vebasının nedeni nedir?
Akciğer vebasına yersinia pestis adlı bakteriler sebep olur. Primer akciğer vebasında enfeksiyon, enfeksiyöz damlacıkların solunması yoluyla meydana gelir.
Birincil ve ikincil akciğer vebası arasında bir ayrım yapılır. Birincil formda, patojenler akciğer vebası olan biri tarafından bulaşır. İkincil formdan, hastalık hıyarcıklı vebalı bir hastanın akciğerlerine yayıldığında söz edilir. Bu durumda da bakteri, konuşurken veya hapşırırken ortaya çıkan küçük damlacıklar halinde taşınabilir. Ancak bu nadirdir.
Veba görülme sıklığı nedir?
Geçtiğimiz yüzyıllarda Avrupa’da birçok büyük veba salgını yaşandı: 6., 13., 15. ve 19. yüzyıllarda. Veba salgınları sonucu bugünkü tahminlere göre 100 milyonu aşkın insan öldü. Salgınlar bu sebeple büyük bir korku olayı olarak insanlığın ortak hafızasına kazındı.
İyileştirilmiş hijyen koşulları nedeniyle veba enfeksiyonları dünya çapında günümüzde nadir olmaya başladı ancak hastalık henüz tamamen yok olmadı. 2010 ve 2015 yılları arasında dünya çapında toplamda hastalığın tüm türlerinden 3.248 vaka Dünya Sağlık Örgütü’ne bildirildi. Bunlarda 584 hastalık ölümcüldü.
Veba Afrika, Amerika ve Asya’nın belirli bölgelerinde hala sürmektedir. Hemen hemen tüm alanlar tropik ve yarı tropik bölgelerde yani yaklaşık 40 derece kuzey ve güney enlemleri arasında sıcak ve ılıman bölgelerde bulunur.
Yılda yüzden fazla vaka ile Madagaskar en çok veba enfeksiyonuna sahip ülkedir. Oldukça nadir görülen veba vakalarına sahip diğer ülkeler aşağıdaki gibidir:
Demokratik Kongo Cumhuriyeti
Peru
Çin
Hindistan
Malavi
Mozambik
Zimbabve
Tanzanya
Vietnam
Uganda
Amerika Birleşik Devletleri yarı tropik ve tropik bölgeler dışında veba görülen tek ülkedir. Almanya’da ülkeye giren insanlar tarafından bile geçen on yıllarda veba vakası kaydedilmemiştir.
Akciğer vebası nasıl seyreder?
Akciğer vebası, vebanın en ciddi şeklidir.
Veba bakterileri bir toksin üretir. Hasta yeterince hızlı tedavi edilemezse, çoğu durumda hastalık 24 saat içinde ölüme yol açar. Akciğer vebasında, ateş gibi daha genel semptomlara ek olarak, nefes darlığı, öksürük ve akciğerlerde ağrı gibi spesifik, şiddetli akciğer semptomları da görülür. Solunum durması ve şok meydana gelebilir.
Akciğer vebası enfeksiyonu nasıl önlenir?
Vebaya karşı genel olarak mevcut bir aşı yoktur. Vebadan muzdarip kişilerle temas halinde profilaktik antibiyotik verilebilir.
Akciğer vebası nasıl teşhis edilir?
Genel olarak izole veba vakalarının görüldüğü ülkelerde Almanya ve Avrupa’dan seyahat edenler için bulaşma tehlikesi düşük olarak sınıflandırılmaktadır. Madagaskar hariç, tüm ülkeler için bu geçerlidir. Bu nedenle burada sadece bütünlüğü sağlamak amacıyla teşhisin adımları gösterilmiştir.
İlk belirtiler, hastalanmış olabilecek kişinin sorgulanmasında elde edilir:
Kişi son birkaç gün içinde bir risk bölgesinde bulundu mu?
Risk bölgesinde mevcut veba enfeksiyonu biliniyor mu?
Kişi veba hastalarıyla temas etmiş mi?
Akciğer vebasından şüpheleniliyorsa, kan veya tükürük örnekleri incelenir. Bakteriler, özel yöntemler kullanılarak doğrudan tespit edilebilir. Almanya’da şüpheli veba vakaları için iki özel laboratuvar bulunmaktadır.
Akciğer vebası nasıl tedavi edilir?
Akciğer vebalı kişiler en kısa sürede hastaneye yatırılmalı ve uygun antibiyotiklerle tedavi edilmelidir.
Tedavinin başlangıcında ve tedavi sırasında veba patojeninin kullanılan ilaca karşı duyarsız hale gelmediğinden (direnç) emin olunmalıdır.
